De afgelopen jaren is er bijzonder veel te doen geweest over lachgas. In het nieuws zijn verschillende voorbeelden voorbij gekomen van mensen die zeer grote hoeveelheden lachgaspatronen per dag/week hebben gebruikt en kampen met de gevolgen van zenuwschade (als gevolg van vitamine B12 tekort). Maar hoe vaak komt dit voor en hoe ernstig zijn de gevolgen?
Tintelingen in handen en voeten
Lachgas wordt veel gebruikt, door verschillende bevolkingsgroepen (een op de vijf jongvolwassenen in de leeftijdsgroep 20-24 jaar heeft ooit lachgas gebruikt). Jonge en onervaren gebruikers, vrouwen in de vruchtbare leeftijd en mensen met een laag vitamine B12-niveau, zoals vegetariërs en veganisten, zijn gevoeliger voor schadelijke effecten. Gebruikers rapporteren ongewenste effecten zoals hoofdpijn, duizeligheid en tintelingen in handen en voeten. Tintelingen en een doof gevoel in armen en benen kunnen tekenen zijn van neurotoxiciteit. Dit is een alarmsignaal om direct te stoppen met gebruik. Neurologische schade na intensief lachgasgebruik komt helaas steeds meer voor. Ook spraken Brandwondencentra van ernstige vrieswonden. Gebruikers die ballonnen vullen met een grote lachgastank, klemden die tussen de benen en kregen door onoplettendheid levenslange littekens.
Risicotaxatie lachgas
Reden genoeg om de feiten nog eens op een rijtje te zetten. Over de werking en gezondheidsrisico’s van lachgas is veel informatie. In 2016 publiceerde het RIVM een rapport over de gezondheidsrisico’s van lachgas. Hierin gaven zij aan dat er bij recreatief gebruik, gedefinieerd als vijf tot tien ballonnen (=patronen) lachgas per keer en maximaal één keer per maand, geen nadelige gezondheidseffecten te verwachten zijn. Daarbij zijn mogelijke ongelukken door verkeerd gebruik buiten beschouwing gelaten (RIVM, 2016). Eind 2019 verscheen een nieuwe risicotaxatie over lachgas door het CAM (Coördinatiepunt Assessment en Monitoring nieuwe drugs). Daar werden meerdere risico’s benoemd.
Directe risico’s en de effecten op lange termijn
- Bevriezingsverschijnselen aan handen en vingers, maar ook aan benen bij het vullen van ballonnen, of zelfs aan mond en/of longen bij directe inademing vanuit de spuitfles.
- Duizeligheid en flauwvallen (4,4% van de gebruikers hebben dit ervaren (internationaal onderzoek) en eventueel daarop volgend letsel door de val (2,1% van de gebruikers).
- Het is niet eenvoudig een grens aan te geven waaronder recreatief lachgasgebruik veilig zou zijn. Bij eenmalig excessief gebruik van meer dan 50 ballonnen zijn ongelukken gemeld, maar ook beperkt gebruik kan bijwerkingen hebben.
- Een op de drie gebruikers meldt ongewenste effecten zoals hoofdpijn, duizeligheid en tintelingen in handen en voeten. Deze gebruikers geven aan vijf tot tien ballonnen te hebben gebruikt.
- Er zijn aanwijzingen dat lachgas invloed heeft op het rijpend zenuwstelsel in het puberbrein. Dit is (nog) geen feit, maar men neemt de aanwijzingen ernstig op.
- Lachgas kan geestelijk verslavend zijn. Je hebt het idee dat je niet meer zonder kunt en je wilt dan telkens weer lachgas gebruiken. Dit wordt craving genoemd. Ook wen je aan de effecten waardoor je steeds meer nodig hebt. Ook komt craving voor (de drang om te gebruiken). Hoe vaker je gebruikt hoe meer kans op craving en gewenning.
- Bij veel en vaak gebruik kan er een tekort aan vitamine B12 ontstaan. Dit leidt tot veel soorten klachten zoals zenuwschade en uitval- of verlammingsverschijnselen. Meestal is deze schade behandelbaar met vitaminesupplementen en fysiotherapie. Soms is er ook blijvende schade. Deze patiënten blijven last houden van spierzwakte, verminderde balans, verminderde conditie en sensibiliteitsstoornissen (bijvoorbeeld tintelingen, een dof gevoel of koud gevoel in handen en/of voeten).
Waarom is er dan geen schade als het gebruikt wordt tijdens medische ingrepen?
- Als lachgas medisch wordt gebruikt wordt er zuurstof toegevoegd aan het lachgas. Daardoor wordt in ieder geval zuurstofgebrek in de hersenen voorkomen en mogelijk ook andere schadelijke gevolgen.
- De hoeveelheid lachgas die tijdens een medische ingreep gebruikt wordt is minder dan de extreme hoeveelheden die acute neurologische schade veroorzaken.
- Het blijft vaak bij een eenmalige ingreep en is er dus geen sprake van chronisch gebruik. Als lachgas tijdens een ingreep langdurig (2-4 uur lang) wordt toegediend, kunnen verschijnselen zoals versnelling van ademhaling en hartslag, hartritmestoornissen, verhoogde bloeddruk, acuut hartfalen, pupilverwijding, extreem zweten en soms spontane spiersamentrekking optreden.
Dus ook in de medische wereld is men (via uitgebreid wetenschappelijk onderzoek) bekend met de mogelijke gevaren van lachgas. Tegenwoordig maakt men bij langere ingrepen gebruik van andere narcosemiddelen. Bij kortdurende ingrepen (tandarts) wordt nog wel lachgas gebruikt.