Is xtc gezonder dan alcohol? Waarom is xtc verboden terwijl alcohol en tabak toch veel schadelijker zijn en niet verboden? En criminaliteit en milieuvervuiling zijn toch ook veel beter in de hand te houden als je het legaliseert? Het zijn vragen die al langer worden gesteld, ook de afgelopen weken weer. Het aantal voorstanders en pleitbezorgers voor legalisering lijkt bovendien toe te nemen. Terecht, of zijn er kanttekeningen te plaatsen?
Laten we bij het begin beginnen. Nederland heeft het hoogste aandeel xtc-gebruikers in heel Europa. Ook hebben we een toppositie qua export van xtc. En daarmee samenhangend lijkt het aantal illegale dumpingen van afval ook steeds meer toe te nemen.
Alle reden dus om het huidige beleid kritisch onder de loep te nemen. Zowel qua volksgezondheid, als productie, handel, criminaliteit en milieuschade. Wat heeft het beleid tot nu toe opgeleverd, wat kan en moet anders of beter? Het (regelmatig) evalueren van beleid én heel alert zijn op mogelijke onbedoelde neveneffecten is hoe dan ook een goed uitgangspunt. Dat geldt overigens zowel voor regulering als voortzetting van het huidige beleid. Wel willen we hier een aantal mythes doorprikken. Zodat de discussie zoveel mogelijk gevoerd wordt op basis van feiten en wetenschappelijke kennis.
Mythe 1: Xtc wordt zuiverder en gezonder door het te legaliseren. Mensen krijgen een beter product.
Feit is dat ecstasy nog nooit zo ‘zuiver’ is geweest, het gemiddelde gehalte van de actieve stof MDMA stijgt al jaren. En voor wie wil weten wat er in zijn/haar pil zit zijn er mogelijkheden om dit te laten testen. Echter: ook zuivere pillen, met alleen MDMA, kunnen (ernstige) gezondheidsproblemen veroorzaken. We weten nog steeds te weinig waarom dit bij de een wel gebeurt en bij de ander niet.
Mythe 2: Xtc-gebruik brengt risico’s met zich mee. Maar die zijn niets in vergelijking met alcohol en tabak. Daar gaan elk jaar duizenden mensen aan dood
Alcohol en tabak worden door veel meer mensen en veel vaker gebruikt dan xtc. Van één xtc-pil (ook een zuivere) kun je overlijden. Van één biertje niet. Er zijn bovendien talloze gezondheidsincidenten met ecstasy. Die vertellen een ander verhaal. Tussen 2009 en 2017 registreerde de Monitor Drugsincidenten ruim 12 duizend incidenten gerelateerd aan ecstasy, waarbij hulpverlening te pas moest komen. Het merendeel werd gemeld door EHBO’s op grootschalige evenementen. Dit is een onderschatting want de MDI is niet landelijk dekkend. Naar schatting treft het een op de 250 gebruikers, doorgaans jonge mensen. Hoog gedoseerde ecstasytabletten verhogen het risico op acuut toxische effecten, zoals hyperthermie (oververhitting) en hypertensie (hoge bloeddruk). Naast acute risico’s zijn ook na jaren onderzoek de lange termijn effecten nog niet geheel duidelijk.
Mythe 3: Mensen willen blijkbaar drugs. Zolang er vraag is, is er ook aanbod.
Het omgekeerde geldt echter ook: veel aanbod stimuleert de vraag. Dat begint nu ook duidelijk te worden uit de legalisering van cannabis in de Verenigde Staten, waar een commerciële markt is ontstaan die nieuwe gebruikers trekt. Uit het veld van alcoholpreventie en tabaksontmoediging weten wij dat het inperken van het aanbod, in termen van aantal verkooppunten of zichtbaarheid van het product, kan helpen het gebruik terug te dringen. Samen met een sterk preventiebeleid.
Mythe 4: Legalisering van xtc neemt criminelen de wind uit de zeilen.
Veruit de meeste ecstasy wordt geproduceerd voor het buitenland, die handel is zo lucratief dat legalisering in Nederland hiervoor weinig zoden aan de dijk zal zetten. Bovendien zal er vermoedelijk een verplaatsingseffect optreden, naar andere vormen van ‘lucratieve handel’. Mogelijk zal mondiale regulering of legalisering een dempend effect kunnen hebben op deze vorm van criminaliteit, en zeker de milieuschade kunnen terugdringen. Of dit een realistisch perspectief is, is maar zeer de vraag.
Conclusie
De roep om legalisering wordt gepresenteerd als een simpele oplossing. Dat is het echter niet. Naast bovenstaande punten, hebben we ook nog te maken met wet- en regelgeving, zowel nationaal als internationaal. Het is een enorm complex en omvangrijk vraagstuk. Dat vraagt om een doorwrocht en breed debat, waarin al die verschillende aspecten worden gewogen. Een debat dat zoveel mogelijk wordt gevoerd op basis van beschikbare feiten. Duidelijk is dat de als oplossing gepresenteerde oproep om xtc te legaliseren, meer nuances en complexiteit heeft dan nu in het publieke debat worden belicht.
Margriet van Laar, hoofd Drug Monitoring en Policy, Trimbos-instituut 2018