Methylfenidaat (ADHD-medicatie zoals Ritalin)

Methylfenidaat (bekend onder de merknamen Ritalin®, Concerta®, Equasym®, Kinecteen® en Medikinet®) is een medicijn dat artsen voorschrijven aan personen met ADHD of narcolepsie. Mensen met ADHD kunnen zich door ADHD-medicatie beter concentreren. Sommige jongeren gebruiken dit medicijn zonder dat een arts het aan hen heeft voorgeschreven. Dit noem je oneigenlijk gebruik. Ze denken dat dit medicijn ook bij hen zorgt voor een betere concentratie. Ondanks dat ze geen ADHD hebben. Sommige jongeren gebruiken de medicijnen (lis)dexamfetamine of modafinil oneigenlijk voor ditzelfde doel.

Legaal of niet?

Methylfenidaat staat op lijst I van de Opiumwet. Bezit en handel van dit medicijn, zonder voorschrift van een arts, is daarmee verboden. Doordat methylfenidaat onder de Geneesmiddelenwet valt, kunnen mensen met ADHD dit medicijn wel legaal, op doktersvoorschrift, verkrijgen.

Video: Kan je van ADHD-medicijnen beter studeren?

Effecten en werking

• Methylfenidaat is beschikbaar in tabletten of capsules. Het kan per merk verschillen hoe sterk de werking is, hoe snel het begint te werken en hoe lang het effect aan houdt.
• Hoe methylfenidaat precies werkt, is niet helemaal bekend. Onderzoekers vermoeden dat methylfenidaat de heropname van dopamine en noradrenaline remt. Hierdoor worden de symptomen van ADHD tussen de 3 en 8 uur verminderd, afhankelijk van welk medicijn wordt gebruikt.
• Bij mensen die geen ADHD hebben maar wel ADHD-medicatie gebruiken, wordt het dopamine en noradrenaline niveau erg hoog. Het effect is te vergelijken met speed; je voelt je opgepept en vol energie. Sommigen gebruiken het om een nachtje door te halen.
• Gebruikers geven aan dat ze beter functioneren, beter kunnen focussen, meer energie krijgen en langer door kunnen gaan met studeren of uitgaan.
• Er is nog geen eenduidig wetenschappelijk bewijs dat deze effecten ook echt komen door het oneigenlijk gebruik van methylfenidaat. Het placebo-effect lijkt hierbij ook een rol te spelen.

Risico’s en bijwerkingen

Veelvoorkomende bijwerkingen zijn:

• Slaapproblemen: je kunt niet in slaap komen of je slaapt korter.
• Hartkloppingen: een snelle hartslag kan gevaarlijk zijn, zeker als je hartproblemen hebt.
• Minder honger hebben: je kan hierdoor zelfs vergeten om te eten.
• Somber of ‘leeg’ gevoel.
• Sneller boos of agressief worden.
• Het kan leiden tot psychoses en hallucinaties (je ziet en hoort dingen die er niet zijn).

Deze ongewenste effecten worden ook ervaren bij het gebruik op voorschrift. In de bijsluiter van het medicijn staat ook nog hoofdpijn, nervositeit, misselijkheid en een droge mond. Meer informatie over de risico’s en bijwerkingen van het gebruik op voorschrift zijn te vinden op www.apotheek.nl. Er is nog weinig onderzoek gedaan naar de lange termijn effecten van het oneigenlijk gebruik van methylfenidaat. Je bent dus je eigen proefkonijn.

Verslaving

Mensen die methylfenidaat voorgeschreven krijgen als medicijn, krijgen begeleiding van een arts. Het risico op een verslaving is daarom klein. Wie methylfenidaat gebruikt zonder medische noodzaak, loopt een reëel risico op het ontwikkelen van een verslaving (afhankelijkheid). Deze verslaving kan zowel lichamelijk als geestelijk zijn. Lichamelijke afhankelijkheid merk je doordat je ontwenningsverschijnselen krijgt wanneer je stopt met het gebruik. Je bent waarschijnlijk geestelijk afhankelijk als je:

• het gevoel hebt minder of niet zonder methylfenidaat te kunnen functioneren;
• dwangmatig en obsessief bezig bent met het gebruiken van methylfenidaat;
• de effecten gebruikt om te ontsnappen aan je dagelijkse leven en/of problemen;

Heb je het gevoel je methylfenidaatgebruik niet in de hand te hebben, neem dan voor advies contact op met een instelling voor alcohol- en drugsproblemen bij jou in de buurt of bel de Drugs Infolijn: 0900 – 1995 (€0,10 p/min + kosten van je mobiele telefoon) of kijk op drugsinfo.nl.

Combinatiegebruik

Het combineren van methylfenidaat zonder recept met alcohol of andere drugs kan gevaarlijk zijn en wordt afgeraden. Drugs en medicijnen kunnen elkaars werking versterken of juist verminderen en geeft onvoorspelbare reacties. Bij combineren treden er mogelijk meer bijwerkingen op.

Mag je autorijden?

Methylfenidaat heeft invloed op het reactievermogen. Als je geen ADHD hebt mag je niet autorijden als je dit geslikt hebt. De politie kan bij verkeerscontroles controleren of je drugs of medicijnen hebt gebruikt. Ze controleren dit met een speekseltest. Dit betekent dat je een boete kunt krijgen of dat je rijbewijs wordt ingenomen. Meer informatie vind je op rijveiligmetmedicijnen.nl.

Tips bij het gebruik van ADHD-medicatie

Het gebruik van ADHD-medicatie zonder doktersrecept kan gevaarlijk zijn. Besef dat de werking bij jou anders is dan bij personen die het op doktersrecept gebruiken. Met deze tips kun je de risico’s van je gebruik verkleinen:

• Plan je gebruik in en stop op tijd met (bij)nemen zodat je nog kan slapen.  
• Leg een maaltijd klaar, zodat je voldoende eet tijdens en na je gebruik. Smeer bijvoorbeeld alvast een boterham en leg deze bij je in de buurt.
• Hou je dosering beperkt. Hoe meer je neemt, hoe groter de risico’s.
• Spreek, voordat je gebruikt, met jezelf af hoeveel je maximaal neemt. Zorg ervoor dat je niet meer kunt bijnemen, bijvoorbeeld door niet meer bij je te hebben dan je wil nemen.
• Ervaar je concentratieproblemen? Ga daarover in gesprek met je huisarts om dit te bespreken en te kijken hoe je hier eventueel hulp voor kunt krijgen.
• Twijfel je of je ADHD hebt? Maak dan een afspraak met je huisarts om te onderzoeken of dit het geval is. Mocht dit zo zijn, dan bespreek je samen met een arts de mogelijkheden om je hierbij mogelijk te ondersteunen. 

Eerste hulp

Bij een overdosis methylfenidaat loop je een vergrote kans op opwinding, agitatie of agressie, hallucinaties, koorts en hoofdpijn. Daarnaast kan er pijn op de borst of kunnen hartkloppingen ontstaan. Ernstige overdoseringen zijn zeldzaam. Heb je deze klachten? Twijfel dan niet om naar de EHBO te gaan of 112 te bellen.

Lees meer

Concentratiepillen (medicatie) slikken zonder recept? Wat je moet weten.