Naar aanleiding van berichtgeving over onderzoek naar het meten van drugsgebruik in rioolwater brengt Trimbos drugswetenschapper Tibor Brunt enkele nuanceringen aan bij de waarde van deze methode. Ten onrechte wordt namelijk de indruk gewekt dat het een vervanging zou kunnen zijn voor bestaande methoden om drugsgebruik in kaart te brengen.
Het is zeker zo dat rioolwateronderzoek een aanvulling kan zijn op bestaande onderzoeken, maar dat het een goede graadmeter is voor het drugsgebruik van de Nederlander valt zeer te betwijfelen.
Hieronder een aantal argumenten waarom dat niet zo is. Ook kan de rioolwatermethode niet op elke drugs-gerelateerde vraag antwoord geven:
- De hoeveelheid drugs of de verschillende gevonden drugs(waarden) in het rioolwater geven geen objectieve informatie over gebruikers of over de middelen die door hen worden gebruikt. Zijn het bijvoorbeeld jongeren die eenmalig wat experimenteren, of zijn de gevonden restanten afkomstig van een handjevol ‘oude verslaafden’ die dagelijks gebruiken? Hierin kan geen onderscheid gemaakt worden op basis van rioolwateronderzoek.
- Hoeveel wordt er per persoon gebruikt, waar wonen ze, in welke hoeveelheden worden de stoffen gebruikt, welke combinaties zijn er met andere drugs en/of alcohol, de zuiverheid van de betreffende stoffen. Dit zijn allemaal zaken waar rioolwateronderzoek geen antwoord op kan geven.
- Ook kan sprake zijn van dumpingen, wat een vertekend beeld kan geven. Het zou bovendien ook kunnen dat niemand gebruikt, maar dat een laboratorium stoffen dumpt in het afvalwater (xtc, speed) vlak voor een inval door justitie of dat stoffen worden gedumpt die een voorloper zijn van die drugs en via de riolering (deels) worden afgebroken tot actieve metabolieten.
- Ook zouden de rioolwateranalyses in verband gebracht moeten worden met ‘hotspots’ voor drugsgebruik, zoals uitgaanslocaties of festivalterreinen. Amsterdam is bijvoorbeeld het hele jaar door een toeristenpleister en die toeristen komen vaak ook nog om bepaalde drugs te gebruiken. Dat zou dus voor een behoorlijke vertekening of verhoging kunnen zorgen, zonder dat dat iets zegt over wat de inwoners van de betreffende gemeente gebruiken.
- Het terugrekenen van de ‘drugsresten’ in het rioolwater is heel moeilijk en complex, waardoor er altijd rekening gehouden moet worden met behoorlijke marges in de cijfers.
- Om goed beleid te voeren is het van belang dat gemeenten meer onderzoeksbronnen gebruiken om inzicht te krijgen in het drugsgebruik onder de bevolking, daarvoor is alleen rioolwateronderzoek geen goede raadgever.
Trimbos-instituut, 2016